Чаму медыя ігнаруюць важныя справы недзяржаўных арганізацый (НДА)? Чым праца журналіста_к не задавальняе НДА? І што можна зрабіць, каб паразумецца ды разам змяняць свет да лепшага? Грамадская арганізацыя «ІншыЯ» і Аб’яднанне беларусаў Нямеччыны «Разам» пры падтрымцы Беларускай асацыяцыі журналістаў (БАЖ) зладзілі даследаванне супрацоўніцтва беларускіх НДА і недзяржаўных медыя, каб выявіць запыты, белыя плямы ды кропкі росту. Дзелімся галоўнымі высновамі. (Мы прыводзім тут асноўны змест артыкула. Поўны тэкст чытайце на сайце аўтараў). 

Для даследавання былі зладжаныя 8 глыбінных інтэрв’ю з прадстаўні_цамі 7 НДА, 6 глыбінных інтэрв’ю з рэдактар_камі недзяржаўных медыя, а таксама анлайн-анкетаванне прадстаўні_ц медыя і НДА (былі атрыманыя 21 і 49 анкет адпаведна). Сацыяльна-дэмаграфічныя профілі і ўся метадалогія — у поўным тэксце даследавання.

Як НДА і медыя ўзаемадзейнічаюць сёння

55% апытаных з арганізацый грамадзянскай супольнасці (АГС) супрацоўнічаюць з медыя толькі ў асобных выпадках, 57% апытаных з медыя адказалі, што маюць супольныя справы з НДА рэгулярна ці стала, але ў абедзвюх групах толькі траціна аказаліся задаволенымі цяперашнім станам рэчаў.

Найбольш распаўсюджаныя фарматы супрацы медыя і АГС: 

Галоўныя складанасці:

1. Бакі па-рознаму бачаць інфармацыйныя прыярытэты.

Прадстаўні_цы АГС адзначалі, што іх тэматыка, асабліва ў сферы экалогіі, адукацыі ці гендарнай роўнасці, часта ўспрымаецца медыя як другасная. У сваю чаргу, медыя падкрэслівалі, што многія АГС прапануюць інфармацыю, якая мала адпавядае інтарэсам чытач_ак, і не заўсёды гатовыя адаптаваць свае паведамленні пад патрэбы выданняў.

2. Ёсць пытанні да прафесіяналізму.

АГС адзначалі выпадкі парушэння дамоўленасцяў, ігнараванне інфанагод, адсутнасць спасылак на крыніцы, павярхоўнасць у пытаннях і непрафесійнасць асобных журналіста_к. Медыя ж звярталі ўвагу на недастатковыя навыкі многіх арганізацый у падрыхтоўцы рэлізаў і каментарыяў, а таксама на запаволеную ці несістэмную камунікацыю.

3. Даводзіцца працаваць у дэфіцыце рэсурсаў.

У АГС часта няма асобных супрацоўні_ц або бюджэту для камунікацыі з медыя, а медыя не маюць магчымасці моцна паглыбляцца ў спецыялізаваныя тэмы праз абмежаваны час і кадравыя рэсурсы.

4. Чаканні бакоў часам не супадаюць, няма паразумення.

АГС згадвалі пра выпадкі неэтычных паводзінаў журналіста_к: публікацыю інфармацыі без згоды, парушэнне дамоўленасцяў, недакладнасці ў матэрыялах. Медыя лічылі, што прадстаўні_цы АГС завышаюць сваю экспертызу, не гатовыя да аператыўнай і гнуткай працы.

5. Супрацоўніцтва адбываецца ва ўмовах палітычнага ціску і рызыкаў бяспецы.

Гэта абмяжоўвае магчымасці як для адкрытага асвятлення дзейнасці АГС, так і для рэалізацыі перспектыўных сумесных праектаў.

Нягледзячы на шэраг складанасцяў, у глыбінных інтэрв’ю абодва бакі адзначалі і прыклады паспяховага супрацоўніцтва. Працытуем адзін з іх:

«Мы пагаварылі з Прэс-клубам, сабралі журналістаў з розных рэдакцый і завялі канал, куды посцім “гарачыя” тэмы, матэрыялы, спасылкі. Пасля гэтага яны самі да нас прыходзяць: просяць аналітыку, матэрыял, задаюць пытанні»

(больш прыкладаў і цытат — у поўным тэксце даследавання).

Ці можна заўважыць нейкі трэнд?

Рэспандэнт_кі збольшага канстатавалі, што ўзаемадзеянне медыя і НДА ў параўнанні з 2020–2021 гадамі пацярпела або знаходзіцца на тым жа ўзроўні: толькі 14% абазначылі яго як «больш інтэнсіўнае». Гэта можа сведчыць як пра ўплыў знешніх абставін — у тым ліку палітычнага кантэксту і росту рызык бяспецы, — так і пра вычарпанасць першапачатковага імпульсу, які назіраўся ў 2020–2021-х.

Вядома, паўплывала на сітуацыю практыка прызнання шматлікіх незалежных арганізацый «экстрэмісцкімі фарміраваннямі». Не кожнае СМІ можа апублікаваць каментар эксперт_кі з арганізацыі з такім статусам, роўна як і не кожн_ая эксперт_ка можа выступіць у «экстрэмісцкім» СМІ. Да таго ж з-за мяжы ўсё складаней атрымліваць інфармацыю пра тое, што адбываецца ўнутры краіны, хаця бакі і знаходзяць шляхі для абыходу такіх бар’ераў.

Крокі насустрач: Together for Values — JA

Асобным элементам даследавання стала ацэнка ўплыву сумеснага праекта «ІншыЯ» і Аб’яднання беларусаў Нямеччыны «Разам» — Together for Values — JA. Праект быў запушчаны ў 2024 годзе з мэтай наладжвання сувязяў паміж незалежнымі беларускімі медыя і арганізацыямі грамадзянскай супольнасці.

Сярод тых, хто быў знаёмы з праектам, палова (52%) адзначылі станоўчыя змяненні ва ўзаемадзеянні паміж медыя і АГС.

Сярод іншага:

• усталяванне прамых каналаў камунікацыі паміж АГС і рэдакцыямі медыя;
• пазітыўны досвед супольнай працы, калі прадстаўні_цы АГС атрымлівалі магчымасць самастойна прапаноўваць тэмы і фарматы;
• аператыўны выпуск аналітычных публікацый і інтэрв’ю дзякуючы новым кантактам;
• стварэнне сумесных матэрыялаў;
• усталяванне кантактаў паміж АГС.

Праект быў успрыняты як значны крок у бок больш актыўнага і раўнапраўнага партнёрства паміж прадстаўні_цамі грамадзянскай супольнасці і незалежнымі медыя. У глыбінных інтэрв’ю рэспандэнт_кі асабліва падкрэслівалі значэнне афлайн-мерапрыемстваў, якія ствараюць натуральныя ўмовы для знаёмства і дыялогу паміж прадстаўні_цамі дзвюх супольнасцяў.

Наколькі бакі зацікаўленыя ў супрацы?

Зацікаўленасць у развіцці супрацоўніцтва паміж медыя і арганізацыямі грамадзянскай супольнасці высокая з абодвух бакоў. 7–10 балаў па шкале ад 0 да 10 абралі 86% прадстаўні_ц АГС і 71% — медыя.

Чым могуць быць карысныя адны адным:

• АГС бачаць у медыя найперш магчымасць прасоўвання важных тэм (84%), павышэння пазнавальнасці арганізацыі (73%) і бачнасці яе дзейнасці (73%). Таксама важнымі чаканнямі сталі прыцягненне новых удзельні_ц з ліку мэтавых груп (71%) і пошук валанцёра_к і донара_к (65%).
• Медыя, у сваю чаргу, разглядаюць супрацоўніцтва з АГС як магчымасць атрымаць доступ да эксперта_к (80%), знаходзіць цікавыя асабістыя гісторыі (75%), павышаць якасць кантэнту праз дадатковыя крыніцы інфармацыі (70%), пашыраць тэматыку выданняў (65%) і ўмацоўваць сувязь з аўдыторыяй (60%).

Выглядае як сітуацыя, дзе выйграць могуць усе, — win-win. Тое, што медыя шукаюць у супрацоўніцтве, часта з’яўляецца тым, што могуць прапанаваць НДА, і наадварот.

Пры гэтым амаль усе рэспандэнт_кі хацелі б выкарыстоўваць новыя або дадатковыя фарматы супрацы:

• АГС хацелі б бачыць больш сумесных інфармацыйных кампаній, інтэрв’ю з прадстаўні_цамі арганізацый, а таксама публікацыі прэс-рэлізаў і перадрукі іх матэрыялаў у медыя.
• Медыя аддавалі перавагу фарматам, дзе можна атрымаць жывыя гісторыі рэальных людзей (бенефіцыяраў), а таксама інтэрв’ю і экспертныя каментарыі.

Рэцэпт паспяховага супрацоўніцтва

І для медыя, і для АГС асноўнымі фактарамі паспяховага супрацоўніцтва з’яўляюцца асабістыя кантакты паміж прадстаўні_цамі, актуальнасць прапанаваных тэм, наяўнасць публічных эксперта_к і спікера_к, гатовых выступаць. Медыя дадаткова адзначылі праактыўнасць АГС.

Такім чынам, асноўныя ўмовы супрацы абодва бакі бачаць вельмі падобна, а гэта добры падмурак для ўзаемаразумення. Каб яго ўмацаваць, аўтар_кі даследавання вылучылі парады НДА да медыя і медыя да НДА, сабраныя з адкрытых адказаў анкет і з глыбінных інтэрв’ю.

Парады НДА да медыя:

• Асвятляйце не толькі падзеі, але і тэмы, каштоўнасці супольнасцяў.
• Забяспечвайце своечасовую і паважлівую камунікацыю.
• Шукайце далікатныя фарматы для «складаных тэм» (ВІЧ, ЛГБТК, залежнасці і гэтак далей).
• Развівайце сумесныя інфармацыйныя праекты.
• Шукайце бяспечныя фарматы супрацы.
• Трымайце адказную рэдакцыйную палітыку (без клікбейту; гендарна чуллівая мова; без мовы варожасці).

Парады медыя да НДА:

• Растлумачце журналіст_кам, чаму ваша праца важная, і дазвольце ім зрабіць сваю.
• Рыхтуйце кароткія, своечасовыя і насычаныя фактурай матэрыялы.
• Будуйце сістэмную камунікацыю (патрэбныя адказныя асобы, індывідуальныя кантакты).
• Будзьце праактыўнымі з прапановамі фарматаў і тэм.
• Будзьце адкрытымі да камунікацыі і каментарыяў.
• Шукайце супольныя праекты і рэсурсы (у тым ліку гранты).
• Ведайце сваю мэтавую аўдыторыю і падбірайце медыя адпаведна.
• Падрыхтуйце one-page pitch (каб распавесці, хто вы і ў чым ваша асноўная экспертыза).
• Пішыце і скарачайце (варта падвышаць навыкі ў напісанні прэс-рэлізаў).
• Прыходзьце не толькі з праблемамі, але і з пазітыўнымі гісторыямі.
• Шукайце любыя асабістыя кантакты ў рэдакцыі.
• Улічвайце нішавасць СМІ і мову выдання.
• Стварайце яскравыя падзеі і крэатыўныя ідэі.
• Будзьце настойлівымі.

Даследаванне цалкам даступнае па спасылцы.